Loftslagsbreytingar eru meðal stærstu áskorana sem heimurinn stendur frammi fyrir í dag. Með hækkandi hitastigi, bráðnun íshella og öfgaveðrum hafa þessar breytingar víðtæk áhrif á efnahagslíf um allan heim. Það er því nauðsynlegt að bregðast við til að draga úr áhrifum loftslagsbreytinga og aðlagast þeim. Til þess þarf umfangsmiklar fjárfestingar á alþjóðavísu. Árleg fjárþörf til að takast á við loftslagsbreytingar er áætluð að aukist jafnt og þétt, verði 9 billjónir Bandaríkjadala árið 2030 og 10 billjónir árið 2050. Núverandi fjármagn er langt frá því sem þarf, sérstaklega í þróunarlöndum sem verða oft verst úti vegna loftslagsbreytinga og eiga erfitt með að fjármagna nauðsynlegar aðgerðir.
Fjármögnun loftslagsmála hefur verið í brennidepli alþjóðlegra samningaviðræðna síðan 1992. Á loftslagsráðstefnunni í Cancun árið 2010 var samþykkt að iðnríkin myndu veita þróunarlöndum 100 milljarða Bandaríkjadala árlega fyrir árið 2020. Þó þetta sé lofsvert markmið, sýndi stöðumat á COP28 ráðstefnunni í desember 2023 að fjárframlög og aðgerðir til að draga úr loftslagsbreytingum eru enn langt frá skuldbindingum.
Því lengur sem við drögum aðgerðir, því meiri verður kostnaðurinn, bæði hvað varðar að draga úr hnattrænni hlýnun og að takast á við afleiðingar þeirra. Við skulum skoða hvað felst í fjármögnun loftslagsmála og lausnum til að takast á við loftslagsvandann.
Skilgreining loftslagsfjármögnunar er enn í mótun. Samkvæmt rammasamningi Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (UNFCCC) er loftslagsfjármögnun „fjármögnun á staðbundnum, landsbundnum eða fjölþjóðlegum vettvangi, frá opinberum aðilum, einkaaðilum og öðrum aðilum, sem leitast við að styðja aðgerðir til að draga úr loftslagsbreytingum og aðlögun að þeim“.
Raunverulegt ferli loftslagsfjármögnunar er þó flóknara. Það felur í sér fjárstreymi frá opinberum aðilum, einkaaðilum og öðrum aðilum sem ætlað er að draga úr gróðurhúsalofttegundum og/eða auka viðnámsþrótt gegn áhrifum loftslagsbreytinga.
Fjármagnsflæði vegna loftslagsmála felur í sér úthlutun og dreifingu fjármagns til verkefna sem miða að því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og aðlögun að loftslagsbreytingum. Fjármagnið fer bæði til aðlögunarverkefna og mótvægisaðgerða og getur verið í formi styrkja eða lána.
Í stórum dráttum eru það þrír lykilflokkar sem fá fjármögnun í loftslagsmálum og eru þeir studdir af sérhæfðum lausnum í loftslagsmálum sem ætlað er að virkja og beina fjármagni í loftslagsaðgerðir. Þessir þrír lykilflokkar fjárfestinga í loftslagsmálum eru:
Til að mæta aukinni fjárþörf hafa nýstárlegar lausnir í loftslagsfjármögnun komið fram, þar á meðal:
Val á fjármögnunarleiðum og hvernig þeim er beitt getur haft mikil áhrif á hvort fjármagnið nái markmiðum sínum um að draga úr loftslagsbreytingum og aðlögun. Af þessum sökum skiptir miklu máli að finna viðeigandi samsetningu loftslagsfjármögnunar.
Að mæla árangur af fjármögnun loftslagsmála er flókið verkefni. Það felur í sér að fylgjast með fjárstreymi og tryggja að fjármagn beinist að áhrifaríkum verkefnum. Gagnsæi og samræmi í skýrslugjöf eru lykilatriði til að tryggja áreiðanleika og ábyrgð. Mælingar á árangri í loftslagsfjármögnun ganga lengra en að fylgjast með fjárstreymi eingöngu. Fjármögnunaraðilar í loftslagsfjármögnun vilja fá fullvissu með traustum gögnum um að ekki verði litið á skuldbindingu þeirra sem „grænþvott“. Til dæmis eru græn skuldabréf venjulega gefin út til að afla fjár til fjárfestinga sem eru loftslagsvænar. Samt sem áður geta tengslin milli raunverulegra loftslagsvænna aðgerða og áhrifa þeirra stundum verið lítil, vegna skorts á gagnsæi og fylgni við staðla.
Traustir mælirammar eru nauðsynlegir til að fylgjast með framvindu mála, tryggja ábyrgð og leiðbeina um framtíðarfjárfestingar. Til að takast á við þessar áskoranir er unnið að því að auka gagnsæi, samkvæmni og samanburðarhæfi í skýrslugjöf um loftslagsfjármál. Þess vegna eru stórar fjármálastofnanir, þar á meðal Alþjóðabankinn, farnar að tileinka sér nýja tækni eins og „bálkakeðju“ til að skapa gagnsærri, sannreynanlegri og umfangsmeiri lausnir í loftslagsfjármálum.
Alþjóðlegir staðlar gegna einnig mikilvægu hlutverki í að laða að og stýra fjármögnun loftslagsmála. Þeir tryggja ekki aðeins gagnsæi, áreiðanleika og ábyrgð í fjárstreymi heldur hjálpa þeir til við að mæla, skýra frá og sannreyna umhverfisáhrif fjárfestinga sem tengjast loftslagsbreytingum.
Að hafa fullkomið eftirlit með umhverfisáhrifum verkefnis er lykilatriði til að ákvarða hvort það uppfylli skilyrði fyrir loftslagsfjármögnun. Heildstæðar upplýsingar eru meginregla ISO 14100, staðall sem hjálpar fyrirtækjum og stofnunum beggja vegna fjármálaviðskiptanna að ákvarða umhverfisáhættu og tækifæri sem tengjast mögulega hagstæðum verkefnum, eignum og starfsemi. Með því að fylgja alþjóðlegum stöðlum geta fjárfestar tryggt að fjármunum þeirra sé beint að verkefnum sem raunverulega stuðla að mildun eða aðlögun loftslagsbreytinga.
Á COP28 var rætt um að setja nýtt sameiginlegt markmið um fjármögnun loftslagsmála árið 2024. Það markmið, sem byrjar á 100 milljörðum Bandaríkjadala árlega, mun vera grunnur að hönnun og framkvæmd landsbundinna loftslagsáætlana fyrir árið 2025.
Á komandi COP29 og COP30 ráðstefnum verða stjórnvöld að setja sér markmið um fjármögnun loftslagsmála sem endurspegla umfang og brýni loftslagsvandans. Þetta verður nauðsynlegt til að tryggja að heimurinn nái markmiðum sínum um að draga úr losun og aðlagast loftslagsbreytingum.
.jpg){kind=link}