Staðlar eru órjúfanlegur hluti af daglegu lífi okkar, þó að flestir taki ekki eftir þeim. Allt frá öryggisreglum fyrir heimilistæki til alþjóðlegra staðla um netöryggi, hafa staðlar áhrif á hvernig við störfum, búum og lifum. Í síbreytilegum heimi, þar sem áskoranir á sviði tækniframfara, loftslagsbreytinga og alþjóðaviðskipta aukast, er þróun staðla lykilþáttur í að stuðla að skilvirku, öruggu og sjálfbæru samfélagi. En hvernig eru staðlar að þróast og hvernig mun þróun þeirra hafa áhrif á alþjóðavísu?
Ein örasta þróunin í stöðlun er sú sem tengist stafrænum lausnum. Með ört vaxandi tækniframförum, eins og interneti hlutanna (IoT), gervigreind og 5G tækni, hefur stöðlun á þessum sviðum orðið forgangsverkefni fyrir alþjóðleg staðlasamtök. Tæknin breytir því hvernig við eigum samskipti og störfum, og staðlar gegna lykil hlutverki í að tryggja að þessi þróun sé örugg, samræmd og notendavæn.
Alþjóðleg staðlasamtök, eins og ISO, IEC og ITU, hafa þegar þróað sjálfbærnistaðla fyrir snjallborgir og sjálfvirkni á heimilum og á vinnustöðum. ISO 37122 er dæmi um staðal sem styður við þróun snjallborga, þar sem öll tæki og kerfi í borginni eru tengd saman og nýta sér tækni til að bæta lífsgæði borgarbúa.
Loftslagsbreytingar eru ein stærsta áskorun samtímans og staðlar hafa mikilvægt hlutverk í að draga úr áhrifum þeirra. Staðlar á sviðum orkunýtingar, umhverfisverndar og hringrásarhagkerfa hafa í auknum mæli verið þróaðir til að hjálpa fyrirtækjum og stjórnvöldum að ná sjálfbærnimarkmiðum.
ÍST EN ISO 14001, staðallinn um umhverfisstjórnunarkerfi, hefur verið einn af hornsteinum sjálfbærrar þróunar og er notaður um allan heim. Staðlar á sviði kolefnisjöfnunar og sjálfbærrar framleiðslu, eins og ÍST EN ISO 14067 (mæling á kolefnisspori vöru) og ÍST EN ISO 50001 (orkustjórnun), styðja við þann alþjóðlega vilja að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og stuðla að endurnýjanlegum orkulausnum.
Í komandi þróun stöðlunar á alþjóðavísu eru auknar áherslur á að staðla sjálfbæra innviði, þar á meðal mannvirki sem taka mið af vistvænni hönnun og byggingu þeirra. ISO vinnur einnig að stöðlum sem tengjast hringrásarhagkerfinu, þar sem endurnýting og endurvinnsla auðlinda er í forgrunni. Þetta mun m.a. hafa víðtæk áhrif á byggingariðnað, framleiðslu og þjónustuiðnað.
Þróun og gerð staðla byggir alltaf á víðtækri samvinnu á milli landa og hagsmunaaðila. ISO, IEC og ITU hafa skipulagt samræmd verkefni með Evrópsku staðlasamtökunum (CEN, CENELEC) og Amerískum staðlasamtökum (ANSI) til að stuðla að alþjóðlegri samhæfingu í stöðlun. Þetta er gert til að staðlar sem eru þróaðir í einu landi séu nothæfir og viðeigandi í öðrum löndum.
Eitt nýlegt dæmi er samvinna um þróun staðla fyrir rafhlöður í rafmagnsbílum. Þar er ISO að vinna með alþjóðlegum framleiðendum bíla og rafhlaða til að þróa staðla sem stuðla að því að rafhlöður séu öruggar, skilvirkar og séu endurunnar á sjálfbæran hátt.
Öryggismál í stafrænum heimi hafa verið ofarlega á baugi í stöðlun síðustu ára. Þar sem netárásir aukast og stafrænar lausnir verða flóknari, hafa staðlar eins og ÍST EN ISO/IEC 27001 um stjórnun upplýsingaöryggis orðið ein af grunnstoðum fyrir fyrirtæki um allan heim. Markmið staðalsins eru m.a. að upplýsingakerfi fyrirtækja séu vel varin og að gögn notenda séu meðhöndluð af ábyrgð.
ISO vinnur nú að þróun nýrra staðla sem snúa að netöryggi í tengslum við gervigreind og stórum gagnasöfnum. Einnig eru í þróun staðlar um persónuvernd og hvernig fyrirtæki geta stuðlað því að persónuupplýsingar notenda séu öruggar í netheimum.
Á næstu árum mun stöðlun á alþjóðavísu halda áfram að þróast í takt við tæknilegar, samfélagslegar og umhverfislegar breytingar. Nýir staðlar á sviði heilbrigðisþjónustu, loftslagsaðlögunar og nýsköpunar eru á teikniborðinu, og á komandi árum er búist við að staðlar leiki enn stærra hlutverk í því að stuðla að sjálfbærni og efnahagslegum framförum.
Á Íslandi er einnig mikilvæg þróun í gangi. Meðal verkefna Staðlaráðs Íslands er stöðlun á sviði skógræktar og landnýtingar og er markmiðið að stuðla að sjálfbærni og verndun náttúrunnar. Samvinna við innlenda og erlenda hagsmunaaðila tryggir að íslenskir staðlar taki mið af alþjóðlegum viðmiðum en séu jafnframt aðlagaðir að íslenskum aðstæðum.
Staðlar eru ekki aðeins tæki til að leggja grunn að öryggi og samræmi, heldur eru þeir líka mikilvægir fyrir þróun sjálfbærs samfélags. Með stöðugri þróun nýrra staðla, sem taka mið af tækniframförum og sjálfbærnimarkmiðum, stuðlum við að því að heimurinn verði skilvirkari og öruggari. Í því samhengi eru alþjóðleg staðlasamtök, eins og ISO, IEC og ITU, í lykilstöðu til að leiða þessa þróun fram á við.
